منطقه گردشگری موران
در گوشه و کنار سرزمین ایران مملو از آثار به‌جامانده از تمدن پیشینیان ما است. هر برگ از دفتر جغرافیای این دیار، نشانه‌هایی از قدمت تمدن و تاریخ در خود دارند. منطقه گردشگری موران در این بین کمی مهجور مانده است. ظرفیت‌های گردشگری در این بخش از شهرستان گرمی استان اردبیل در وصف نمی‌گنجند.
موران کجاست؟
موران از دهستان‌های معروف شهرستان گِرمی در استان اردبیل است که در سال ۱۳۸۰ به‌دلیل ظرفیت‌های مختلف طبیعی، تاریخی و صنعتی، به یکی از بخش‌های این شهرستان تبدیل شد.
موران در زبان ترکی معنی رودخانه می‌دهد. وفور بارش در این بخش، باعث جاری شدن رودهای فراوان و تشکیل آبشارهای زیبا شده است. دلیل نام‌گذاری این بخش، این رودهای فراوان هستند. عمر آثار باستانی کشف و شناسایی شده در این منطقه به بیش از ۵۰۰ هزار سال قبل می‌رسد. وجود بیش از ۳۰ قلعه در شهرستان گرمی، به این منطقه لقب دیار قلعه‌ها را داده است. برج‌های مقبره‌ای و آرامگاه‌های خمره‌ای و صندوقی شکل روی تپه‌های طبیعی کوچک حضور تمدن در گذشته این ناحیه را آشکار می‌سازد.
موران بخش تابعه «شهرستان گرمی» اردبیل است. گرمی که شهرستان شمالی استان اردبیل، قسمت وسیعی از جلگه حاصلخیز «مغان» را شامل می‌شود. این شهرستان سه بخش به نام‌های موران (شرق)، انگوت (غرب) و بخش مرکزی دارد. بخش موران در سمت شرقی شهرستان گرمی به‌دلیل قرار گرفتن در مرز میان ایران و جمهوری آذربایجان، دارای اهمیت ویژه‌ای است.
چگونه به موران برویم؟
از شهر اردبیل در جهت شمال غربی و پس از طی حدود ۱۰۰ کیلومتر مسافت، به شهر گرمی می‌رسید و از این منطقه مسیر آسفالت مناسبی به روستای زهرا در مرکز بخش موران و روستاهای هم‌جوار آن وجود دارد. این جاده ۳۰ کیلومتر طول دارد و به جاده موران-گرمی معروف است. در منطقه موران در نوار مرزی با جمهوری آذربایجان، راه آسفالت دیگری برای دسترسی بین روستاهای «افجه» در جنوب موران تا «آزادلو» در شمال موران نیز وجود دارد که مسیر مناسبی به روستاهای محدوده موران و روستای زهرا ایجاد می‌کند.
ویژگی های منطقه موران :
منطقه تاریخی و غنی موران به‌دلیل ظرفیت‌های بالای تاریخی، طبیعی و فرهنگی، اهمیت ویژه‌ای در استان اردبیل دارد؛ گرچه هنوز مهجور است. تمدن در موران قدمتی پیش از تاریخ دارد. تاکنون بالای ۲۰۰ اثر در این شهرستان به ثبت تاریخی رسیده‌اند.
طبیعت موران نیز ویژگی‌های برجسته‌ای دارد. سراسر موران رودها جریان دارند و در همه دره‌ها می‌توان آبشارها را دید. محصولات طبیعی و تولیدات غذایی این منطقه بسیار با کیفیت هستند. صنایع دستی در روستاهای موران رونق دارند.
جاهای دیدنی گرمی:
در میان شهرستان‌های استان اردبیل، شهرستان گرمی بیشترین آثار تاریخی ثبت شده را دارد و منطقه موران، دربرگیرنده بخش‌های قابل توجهی از این جاذبه‌ها است.
تپه‌ها و قلعه‌های موران بی‌شمار یادگار از زمان‌های دور در خود پنهان دارند. بسیاری از آثار کشف شده مربوط به دوره تیموریان و اشکانیان هستند. قلعه‌ها، تپه‌های باستانی، مقبره‌های خمره‌ای و صندوقی شکل روی تپه‌ها، امام‌زاده‌ها، خانه‌های تاریخی و بقایای آسیاب‌های آبی، از جاذبه‌های تاریخی موران هستند. جاذبه‌های طبیعی موران بخشی دیگر از ثروت‌های خدادادی این منطقه را شامل می‌شوند.
دیدنی های اطراف موران:
روستاهای دو بخش مرکزی و انگوت در شهرستان گرمی نیز جاذبه‌های تاریخی و طبیعی بسیاری دارند. قلعه‌های معروفی در هر دو بخش دیگر مورد توجه مسافران و گردشگران است. «انی قالاسی» در روستای «انی»، مسیر دسترسی همراه با کوهنوردی سبک دارد و حتما برای رفتن به این قلعه نیاز به راهنما دارید.
از دیگر روستاهای دیدنی و سرسبز در بخش مرکزی گرمی و همسایگی موران، روستای «داش دبی» است. این آبادی در ۱۷ کیلومتری شرق گرمی در منطقه‌ای کوهستانی و نزدیک به نقطه صفر مرزی با جمهوری آذربایجان قرار دارد. «داش» به معنی سنگ و «دیبی» به معنی زیرین هستند. قرار گرفتن این آبادی زیر یک کوه صخره‌ای سبب این نام‌گذاری شده است.
آثار ویرانه‌های شهری تاریخی در اطراف روستای «شکراب» در زمین‌های «شت» و قبرهای احاطه شده از سنگ در بالای کوه‌های «صلوات» نیز، از اعجاب برانگیزترین دیدنی‌های شهرستان گرمی هستند.
تمام بناها و جاذبه‌های تاریخی و طبیعی که برشمردیم، گرچه از شاخص‌ترین دیدنی‌های شهرستان گرمی هستند، اما تنها نمونه‌هایی کوچک از جاذبه‌های بکر و دلپذیر این منطقه است.
شرایط آب و هوایی منطقه موران :
منطقه موران به‌دلیل نزدیکی به دریای خزر، آب و هوایی مدیترانه‌ای دارد. وزش بادهای موسمی از سمت دریای خزر، برودت هوا را بالا می‌برد. تابستان‌های موران گرم و خشک و در زمستان وزش بادهای سرد، یخبندان و مه ایجاد می‌کند. در قسمت‌های جنوبی موران بارش بیشتر است. در بهار دامنه‌ها مملو از رودخانه‌ها و آبشارهای زیبا می‌شوند. موران به سرزمین دو بهار معروف است. در بهار دشت های منطقه موران مملو از گل های رنگارنگ و زیبا می شود.
در قسمت‌های جنوبی موران بارش بیشتر است. در بهار دامنه‌ها مملو از رودخانه‌ها و آبشارهای زیبا می‌شوند. موران با طبیعت سرسبز، به سرزمین دو بهار معروف است. فروردین و اردیبهشت و شهریور، دشت‌های موران مملو از گل‌های رنگارنگ می‌شوند. با این وجود منطقه گرمی پوشش جنگلی کمتری از سایر نواحی استان دارد.
صنایع دستی و سوغات موران:
در میان صنایع دستی، گلیم و از بین محصولات، عسل موران کیفیت بالا و طرف‌داران زیادی دارند. فرش‌بافی نیز از صنایع دستی برجسته شهرستان گرمی مغان است و از دیگر صنایع دستی منطقه می‌توان سفالگری، جاجیم بافی، ورنی بافی و تذهیب و مینیاتور را نام برد.
بهترین زمان سفر به موران:
برای سفر به منطقه موران و شهرستان گرمی بهترین زمان‌ها در ماه‌های بهار و اواخر تابستان و اوایل پاییز است. در بهار طبیعت منطقه شکوفا می‌شود و دشت‌ها، پرگل و رنگارنگ هستند. شهریور ماه نیز فصل میوه‌های خوش طعم و مزه است؛ اما در تیر و مرداد گرمای هوا بالا می‌رود و منطقه خشک می‌شود.
